Talen met uitsterven bedreigd

Gestart door Tamza, 14/12/2005 om 19:16:32

Tamza

Talen met  uitsterven bedreigd

Bijna wekelijks sterft er ergens op de wereld een taal uit. Soms door hele banale oorzaken. Zo is als gevolg van de tsunami minstens een taal letterlijk en figuurlijk van de aardbodem gevaagd. Maar ook oorlogen, deportatie, politieke redenen, grote epidemieen en het uiteenvallen door toenemende mobiliteit van bevolkingsgroepen zijn oorzaken van taalsterfte.

Op de wereld worden momenteel ongeveer 6000 talen gesproken. Naar verwachting is 50 procent van die talen binnen 100 jaar uitgestorven. Pessimistische taalkundigen hebben het zelfs over 90 procent.

Voorbeelden van bedreigde talen zijn: Djaberdjaber (Australie), Kanakanabu (Taiwan), Mok (Thailand), Pitta-Pitta (Australie), Pwapwa (Nieuw-Caledonie), Totoro (Columbia), Tubatulabal (USA), Tututni (USA), Unserdeutsch (Papua Nieuw-Guinea) en Yawarawarga (Australie).

De taal die door de meeste mensen wordt gesproken is het Chinees (Mandarijns) dat van 800 tot 1100 miljoen mensen de moedertaal is. Op de tweede plaats staat Engels dat voor 315 tot 400 miljoen mensen de moedertaal is. Derde is Spaans met 266 tot 400 miljoen mensen sprekers. Daarna komen achtereenvolgens Hindi, Arabisch, Bengali, Russisch, Portugees, Japans en Duits. Nederlands is voor 22 miljoen mensen de moedertaal en staat op de 38-ste plaats.

Professor Mark Janse van de Roosevelt Academy in Middelburg houdt zich dagelijks met taal bezig. Hij houdt woensdag een symposium in Middelburg over taalsterfte en taalrevival. Daar spreken twee Amerikaanse autoriteiten op taalgebied in het algemeen en indianentalen in het bijzonder, de hoogleraren Wallace Chafe en Marianne Mithun. Een taal hoeft niet alleen uit te sterven door externe factoren. Het kan ook van binnenuit gebeuren. Als mensen die een minderheidstaal spreken het beter vinden om de taal van de meerderheid te spreken. Bijvoorbeeld omdat ze zich voor hun taal schamen, of omdat ze het slecht voor hun imago vinden of omdat ze niet gediscrimineerd willen worden. Wat dat betreft ziet Janse wel overeenkomsten met het Zeeuws, ook al wordt dat weliswaar als dialect beschouwd.

Politiek

Nationale overheden hebben ook vaak een politiek gevoerd om dialecten en streektalen te ontmoedigen of sterker nog, uit te roeien. Daar lag dan weer de angst voor een te krachtige regio aan ten grondslag. Taal is vaak de drager van de cultuur van een volk en als zodanig belangrijk voor de overdracht van geschiedenis, folklore en mondelinge literatuur.

Een van de meest schrijnende voorbeelden is de geschiedenis van de indianentalen. De Amerikaanse overheid heeft op alle mogelijke manieren getracht de indianen uit te roeien. Van de vele honderden indianentalen zijn er nu nog maar een goede honderd over, de meeste ernstig bedreigd.

Janse ziet om zich heen dat het gebruik van talen afneemt. Door zijn werk aan de Roosevelt Academy komt hij in contact met studenten uit alle hoeken van de wereld. En dat is prachtig voor een taalkundige. Hij wil dan ook altijd van alles van de talen weten die die jongens en meisjes spreken. Zo kwam hij laatst een Marokkaans meisje tegen dat nog Berbers kon spreken, maar die taal niet meer wilde gebruiken. Ze kon Frans, klassiek Arabisch en Marokkaans-Arabisch spreken. En dat zijn ook de talen waarmee ze zich in Marokko kan redden. Waarom zou ze dan nog Berbers spreken was haar redenering.

Aan een student uit Kameroen vroeg Janse eens, welke talen de jongen van huis uit sprak. Frans en Engels was het trotse antwoord. Dat bedoel ik niet, zei Janse, ik bedoel je moedertaal. Er worden immers in Kameroen 270 talen gesproken. Na veel trekken kwam er dan uiteindelijk uit dat hij ook een zogenaamde tribal language sprak. Maar hij was veel trotser op zijn Frans en Engels, want daarmee kon hij vooruit in de wereld.

Overigens kunnen talen ook weer opleven. Een van de extreemste voorbeelden is naar de mening van Janse het Hebreeuws. Die taal was al zo goed als uitgestorven voor Jezus geboren werd. Alleen geleerden gebruikten het nog als taal van de wetenschap. Maar niemand op straat sprak nog Hebreeuws. In de negentiende eeuw werd de taal onder impuls van zionist Eliezer Ben-Yehuda letterlijk vanonder het stof gehaald. En met de stichting van de staat Israel was er grote behoefte aan een taal als een van de symbolen van de natie.

En dan is er nog het cappadocisch, een Turks-Griekse mengtaal die de afgelopen vijftig jaar niet meer in het openbaar was gehoord, en waarvan Janse zelf in Griekenland het bestaan weer heeft ontdekt.

Talen kunnen ook geboren worden, bijvoorbeeld uit een samensmelting van twee talen. Vaak als twee groepen mensen handel drijven. Zo'n taal wordt een pidgintaal genoemd. Een pidgin is een taal met een beperkt functiebereik en met een zeer eenvoudige structuur. In de meeste gevallen gaat het hier om voormalige kolonien, waar de taal van de koloniserende macht zich vermengde met de oorspronkelijke taal van het gebied of met de taal van geimporteerde slaven. Pidgins kunnen echter ook in betekenis toenemen en zich ontwikkelen tot een creooltaal. Voorbeelden van creooltalen met Nederlandse invloeden zijn het Berbice Dutch en het Negerhollands, die beide uitgestorven zijn. Echter een andere creooltaal, het op Spaans en Portugees gebaseerde Papiamentu laten sporen van Nederlandse invloeden zien. Het 'Hottentots-Hollands' dat bij het ontstaan van het huidige Afrikaans een niet te onderschatten rol heeft gespeeld, was eveneens een Nederlandse creooltaal.

Bron: Provinciale Zeeuwse Courant (artikel verschenen in de editie van 13 december 2005)

ameziane

Citaat van: Tamza op 14/12/2005 om 19:16:32
De taal die door de meeste mensen wordt gesproken is het Chinees (Mandarijns) dat van 800 tot 1100 miljoen mensen de moedertaal is. Op de tweede plaats staat Engels dat voor 315 tot 400 miljoen mensen de moedertaal is. Derde is Spaans met 266 tot 400 miljoen mensen sprekers. Daarna komen achtereenvolgens Hindi, Arabisch, Bengali, Russisch, Portugees, Japans en Duits. Nederlands is voor 22 miljoen mensen de moedertaal en staat op de 38-ste plaats.
Interessant artikel, Tamza.

Ik mis in dit rijtje echter het Frans; ik kan me niet voorstellen dat Japans meer gesproken wordt dan Frans.

ameziane

Meer dan helft van alle talen dreigt te verdwijnen

Uitgegeven: 21 februari 2006 16:52

PARIJS - Meer dan de helft van de ongeveer 6000 talen in de wereld dreigt te verdwijnen. Dat heeft de VN-organisatie voor cultuur, onderwijs en wetenschappen Unesco dinsdag gezegd. Gemiddeld verdwijnt er elke twee weken een taal.

Unesco beschouwt het internet als een goed medium om talen voor de toekomst te behouden. Momenteel zijn er internetsites in ongeveer 10 procent van alle talen. De organisatie heeft opgeroepen om veel meer talen op het internet een plaats te geven. Daarmee blijven deze talen beschikbaar voor toekomstige generaties
http://www.nu.nl/news/680038/84/Meer_dan_helft_van_alle_talen_dreigt_te_verdwijnen.html