Nederlandse uitdrukkingen waarin 'Marokko' voorkomt

Gestart door Dobry Den, 04/07/2005 om 13:56:55

Dobry Den



Marokko
Door Ewoud Sanders

   
Een paar maanden geleden stelde een lezer mij een vraag over een uitdrukking die plotseling actueel is geworden. Die uitdrukking beschrijft namelijk precies de huidige gemoedstoestand van minister Verdonk van Vreemdelingenzaken.

Zoals bekend is Verdonk zojuist in Marokko geweest. Met enige trots vertelde zij dat zij vorderingen had geboekt in de netelige kwestie van de dubbele nationaliteit van de Marokkaanse Nederlanders/Nederlandse Marokkanen. Vrijwel onmiddellijk werd dit echter tegengesproken door de Marokkaanse overheid: Verdonk zou het verkeerd hebben begrepen.

Dan nu die lezersvraag: ,,Sinds mijn jeugd (ik ben van 1937) hoor ik de uitdrukking het is me een toestand in Marokko! Men zegt dit als men iets verwarrends of onbegrijpelijks heeft gehoord. De uitdrukking wordt ook wel gebruikt als stoplap.

,,Een klant bezigde deze uitdrukking eens tegen iemand terwijl er een Marokkaan in de buurt was. Deze Marokkaan liep hem daarna achterna met de vraag wat er aan de hand was in Marokko. Is deze uitdrukking algemeen bekend? En kent u de geschiedenis ervan?" Om met het eerste te beginnen: nee, erg bekend is deze uitdrukking niet. Zij ontbreekt in de Grote Van Dale en de meeste andere handwoordenboeken. Maar in de eerste helft van de twintigste eeuw moet het wél een bekende uitdrukking zijn geweest. Zij moet ook in die periode zijn ontstaan, waarschijnlijk ergens tussen 1904 en 1912.

Waren er toen echt toestanden in Marokko? Zeker. Bloedige toestanden zelfs. Die hadden te maken met de imperialistische ambities van de Europese mogendheden. Marokko was er lang in geslaagd om onafhankelijk te blijven, maar in 1904 sloot Frankrijk met Spanje en Groot-Brittannië overeenkomsten waarbij Marokko werd verdeeld in een internationale zone Tanger, een Franse invloedssfeer en een Spaanse invloedssfeer. De Duitsers waren hier zo kwaad over dat zij kanonneerboten naar Marokko stuurden. Maandenlang dreigde in Europa oorlog uit te breken.

Ondertussen kwamen in Marokko diverse stammen in opstand. Er werden Europese burgers vermoord, Marokkaanse joden werden over de kling gejaagd en er brak een burgeroorlog uit, waarbij verschillende troonpretendenten elkaar naar het leven stonden. Frankrijk en Spanje stuurden forse ‘strafexpedities', steden werden veroverd, opgeblazen en heroverd, kortom, het was een compleet zootje. De Nederlandse krantenlezers moeten indertijd bijna dagelijks over 'de toestand in Marokko' hebben gelezen - hoogstwaarschijnlijk zelfs onder die kop, want krantenkoppen waren toen anders dan nu. Uiteindelijk, in 1912, werd Marokko een Frans protectoraat, wat later tot nog veel meer bloedvergieten zou leiden.

Wij weten inmiddels niks meer van die rumoerige fase uit de Marokkaanse geschiedenis. Dat heeft er niet alleen toe geleid dat de uitdrukking het is me een toestand in Marokko! grotendeels in onbruik is geraakt, maar ook dat er een variant op is ontstaan, namelijk (wat een) toestanden in Marokko: 20 graden vorst en de zon hoog aan de hemel. Die variant is opgetekend in de jaren tachtig.

Er bestaan trouwens nog twee uitdrukkingen die verwijzen naar Marokko. Beide komen voor in het driedelige spreekwoordenboek van P.J. Harrebomée, dat verscheen tussen 1858 en 1870. De eerste luidt: als de keizer van Marokko een meisje was, dan was hij keizerin geweest. Het gaat hier om een dooddoener op het loze gebruik van het woord als.
De tweede luidt: hij weet er zooveel van als van den keizer van Marokko. De betekenis staat er niet bij, maar die is te herleiden uit een aantal vergelijkbare uitdrukkingen. Zo zei men indertijd ook wel hij weet er zooveel van als het kalf van de hoogmis, hij weet er zooveel van als een os van de muziek en hij weet er zooveel van als de poes van 't Hebreeuwsch.

Allemaal fraaie maar helaas vergeten uitdrukkingen die hetzelfde betekenen: 'hij weet er niks van'.


bron: NRC, Handelsblad, 20 juni 2005

Isefrawen

#1

Me tante uit Marokko weet het wel...