Polysemie in het Tamazight

Gestart door Botermes, 04/06/2014 om 02:08:50

Botermes

In deze topic wil ik polysemie in het Tamazight behandelen. Voor degenen die niet bekend zijn met dit woord, polysemie is een verschijnsel in de taal waarin een woord meerdere betekenissen kan hebben afhankelijk van waar het zich bevindt in een zin, en de zinsdelen die er voor of achter staan.

Ik denk dat ik het beste maar met een voorbeeld uit het Nederlands kan beginnen. Neem nou eens het woord ' uitgaan', jullie weten allemaal wat dat natuurlijk is, maar zet je het lidwoord 'van' er achter, dus ' uitgaan van', dan verandert de betekenis van het woord drastisch, merk je wel. Dit heb je natuurlijk ook in het Tamazight en wanneer je bewust bent van de schakeringen in de betekenis en ze goed weet toe te passen dan spreek je eigenlijk al heel goed Tamazight, voor hedendaagse begrippen. Het is natuurlijk ook een belangrijk aspect uit de taal die je dient te beheersen.

We zullen maar eens beginnen met een bekende waarvan de meesten er niet echt bewust van zijn: Min c yuɣen > Wat is er met je ? Iedereen kent dit, zelfs degenen die geen Amazigh zijn maar veel met Imazighen optrekken zoals onze Turkse broeders/zusters of onze Marokkaans Arabisch sprekende broeders en zusters. Zij kennen dit ongetwijfeld ook allemaal. Het gaat dus eigenlijk om het woord yuɣa, en dit woord kan verschillende betekenissen hebben.

1. Yuɣa betekent iets dat in je getrokken is en niet zo makkelijk te verwijderen is, zoals de henna en in meerdere mate een tattoo in je huid.

2. Yuɣit (3 pers.enkvd) betekent iemand de terminaal ziek is.

3. 'Yuɣit ag' iemand die een conflict heeft met een ander.

Dit was dus een voorbeeld en we gaan uiteraard in de komende tijd meerdere woorden behandelen.

Botermes

#1
Van yuɣa bestaat er ook nog een variatie in betekenis die vaak gebruikt wordt in de onvoltooide tijd, namelijk : U xas taɣ ci. In deze ontkennende zinsvorm wordt geïmpliceerd dat je iemand ten onrechte iets verwijt en dat dat wordt afgekeurd.

Botermes

#2
In ' U xas taɣ ci of ' U xafas taɣ ca' kun je dit eigenlijk het best vertalen als:'Neem het hem niet kwalijk'.

Een ander woord: ' Ufuɣ ' dat verlaten of buiten treden betekent, verandert de betekenis ook als je xas/xafas er voor zet. Zo betekent ' Iffaγ xas/xafas' dat iemand tov van iets het onderspit moet delven, negatief beïnvloed of er ergens aan ten onder is gegaan. Een voorbeeld: ' Argaz nni iffaɣ xafas rvino' > Die man is ten onder gegaan aan de drank.


(X wordt uitgesproken als de Nederlandse G)

Botermes

#3
De meest uiteenlopende betekenissen van woorden in het Tamaziɣt hebben ook vaak een geografische oorzaak, naarmate imazighen zich van elkaar divergeerden (afsplitsten) hoe meer woorden juist een net wat andere betekenis kregen, bijgesteld werden.

Wij Aith Wayiɣer bijjvoorbeeld, halen vaak het woord ' a7ram' aan in vergelijking met Oost Riffijnen om ons daarmee te onderscheiden dat dat bij ons een woord is met een negatieve ondertoon, namelijk dat voor een onwettig kind, terwijl het bij de Oost Riffijnen het gangbaar woord voor ' kind'. Maar als je kijkt naar wat wij kind noemen dus ' Ahamouch' kun je zien dat daar eigenlijk ook 'a7ram' in zit. Het lijkt mij gewoon dat wij het een negatieve ondertoon gegeven hebben omdat het verward wordt met het Arabische ' haram' dat een zonde betekent.

Ik zal eens wat woorden en verschillende betekenissen ervan weergeven.

In het Tasusit en Tacel7it wordt met  'tadsa' lachen bedoeld, in het Tarifit gebruiken we er een verbasterd Arabisch leenwoord voor. Maar wat sommigen niet weten is dat er Riffijnse stammen zijn die ook het woord ' tadsa' gebruiken maar dat de betekenis net wat anders is. In Tazuraxt een AwayiÉ£ers gebied wordt 'tadsa' gebruikt met als betekenis, het pesten en vervelend doen. Zoals je ziet gaat het zeer waarschijnlijk om hetzelfde woord omdat pesten en lachen ook vaak samen gaan.

In het Taqvaylit wordt voor een meisje het woord ' Taqcict' gebruikt, bij ons is het ' ta7amuct' of ' ta7rant' maar wij hebben ook dat woord dat de Kabiliërs gebruiken, hetzij met een wat andere betekenis, namelijk die van als een onderdeel van de bruidsschat. Zoals je kunt merken is dat dus ook gerelateerd aan een jonge vrouw.