Een Fenicische plaatsnaam in het land van Arif

[buɛluz]

OK, ik begrijp je punt, maar hoe stelt men op een objectieve manier datgene dan wel vast? Dan bedoel ik niet door taalkundige bronnen te raadplegen, maar juist hoe er te werk is gegaan bij de totstandkoming van die taalkundige bronnen.

Jij wilde toch graag weten hoe er te werk is gegaan bij de totstandkoming van die taalkundige bronnen. Dan moet je het werk checken van Mena Lafkioui. Zij heeft het boek Atlas linguistique des variétés berbères du Rif uitgebracht. Dat boek is echt een mijlpaal op het gebied van taalkundig onderzoek naar Tarifit. Dit werk is, voorzover ik weet, de meest uitgebreide atlas van dialectvariatie in het Tamazight ooit gepubliceerd. Het mooie is dat zij artikelen hierover heeft geschreven en deze via het internet heeft gedeeld. In een van haar artikelen schrijft zij het volgende:

One hundred forty-one georeferenced points â€" belonging to thirty-two Rif tribes â€" were selected from a group of four hundred fifty-two localities in the Rif according to their degree of linguistic variation. The survey points were selected on the basis of the principle of equidistance dividing the inquiry field into several grids to which were assigned points that could match with localities on the field. The greater the variation was, the more the grids were reduced. The four hundred fifty-two locations selected for this research were for the most part chosen so that they could, a priori, indicate linguistic borders. This selection mainly stemmed from the scientific and empirical knowledge of the investigator on the different varieties spoken in the Rif area.

In het artikel legt zij uit hoe zij te werk is gegaan bij het vervolgonderzoek en welke afwegingen zij hierbij heeft gemaakt. Ik ben Mena dankbaar voor het publiceren van dat specifiek artikel, te meer, omdat ik de kaarten uit het artikel heb hergebruikt als overlay bovenop een kaart van alle stammen in het land van Arif. Nu kan ik tenminste aflezen welke van de 7 dialecten gesproken worden door de 32 stammen in het land van Arif:

[Botermes]

Tqadixc! Die veranderende kleuren moet een onderverdeling voorstellen. Aan de basis staat de oost-west scheiding, maar wat als je nou een stap terug wilt om de grootste gemene deler te identificeren?

Dat is waar je echt oude geschreven bronnen voor moet hebben. Wij hebben geen flauw idee hoe er ten tijde van Nekor gesproken werd.
Wat vind je daar van?

[buɛluz]

Tqadixc! Die veranderende kleuren moet een onderverdeling voorstellen. Aan de basis staat de oost-west scheiding, maar wat als je nou een stap terug wilt om de grootste gemene deler te identificeren?

Op het moment dat je die stap wilt nemen, snij je eigenlijk een zeer gevoelig onderwerp aan: de Zenta-taalgroep binnen de Amazigh taalfamilie. De Oost-West scheiding ligt westelijker dan op 1e kaart wordt aangegeven. De primaire onderverdeling van het Tarifit is eigenlijk het cluster met de spraak van de stammen 1 t/m 9 tov. de rest van de stammen in het land van Arif. Deze grens wordt in onderstaande kaart aangegeven met de donkerblauwe lijn. Dit is grofweg het verschil tussen het dialect van Tasenhajit en de rest van de dialecten ten oosten hiervan. Oftewel in taalkundige termen: non-Zenata Tarifiyt vs. Zenata Tarifiyt. In etnische termen valt deze taalgrens te rijmen met de oude tribale grens tussen de Nefza- en de Branis-stammenconfederatie. Deze etnische grens heb ik met een paarse stippellijn aangegeven:

Dat is waar je echt oude geschreven bronnen voor moet hebben. Wij hebben geen flauw idee hoe er ten tijde van Nekor gesproken werd.
Wat vind je daar van?

We hebben ook geen flauw idee hoe de Romeinen het Latijn spraken. En er zijn zoveel Latijn-geschreven bronnen gewoon overgeleverd. Geschreven bronnen kunnen soms beperkt zijn in hun waarde als je vooral geïnteresseerd bent in de fonetische uitspraak van de tekstuele inhoud.

[Botermes]

Op het moment dat je die stap wilt nemen, snij je eigenlijk een zeer gevoelig onderwerp aan: de Zenta-taalgroep binnen de Amazigh taalfamilie. De Oost-West scheiding ligt westelijker dan op 1e kaart wordt aangegeven. De primaire onderverdeling van het Tarifit is eigenlijk het cluster met de spraak van de stammen 1 t/m 9 tov. de rest van de stammen in het land van Arif. Deze grens wordt in onderstaande kaart aangegeven met de donkerblauwe lijn. Dit is grofweg het verschil tussen het dialect van Tasenhajit en de rest van de dialecten ten oosten hiervan. Oftewel in taalkundige termen: non-Zenata Tarifiyt vs. Zenata Tarifiyt. In etnische termen valt deze taalgrens te rijmen met de oude tribale grens tussen de Nefza- en de Branis-stammenconfederatie. Deze etnische grens heb ik met een paarse stippellijn aangegeven:

Ik kan me moeilijk voorstellen dat het een zeer gevoelig onderwerp is aangezien, wat jij in een eerdere post opmerkte, de kennis die Irifiyen over de eigen geschiedenis hebben, zeer beperkt is. Onze algemeen bekende geschiedenis begint bij de Rif oorlog van begin vorige eeuw. Alles wat er daar voor geweest is, kun je bestempelen als ''the dark ages''.

OK, dus hier kun je dan stellen dat Rif een periode van 'zenatazering'  heeft doorgemaakt. Dat wisten we al, maar wat ik hier uit kan afleiden is dat er een bepaalde cohesie moet zijn geweest om dat zo voor elkaar te krijgen. En aan de andere kant bleven bepaalde stammen toch hun identiteit behouden. En dat later die cohesie minder moet zijn geworden door interne conflicten. Althans dat is wat bij mij opkomt, like in a sense: Ze waren in het proces om de transitie te maken van een tribale naar een meer collectieve samenleving, maar dat ze later toch weer terug vielen in de oude gewoontes. Aan de andere kant kan een soortgelijke proces eerder hebben plaatsgevonden dus verder niet zo echt bijzonder op zich.

We hebben ook geen flauw idee hoe de Romeinen het Latijn spraken. En er zijn zoveel Latijn-geschreven bronnen gewoon overgeleverd. Geschreven bronnen kunnen soms beperkt zijn in hun waarde als je vooral geïnteresseerd bent in de fonetische uitspraak van de tekstuele inhoud.

Het geeft wel een idee volgens mij, want kijk maar naar het oud-Engels dat gereconstrueerd kon worden door het gedicht van Beowulf. Of niet te vergeten het eigentijdse Engels van Shakespeare.

[buɛluz]

Ik kan me moeilijk voorstellen dat het een zeer gevoelig onderwerp is aangezien, wat jij in een eerdere post opmerkte, de kennis die Irifiyen over de eigen geschiedenis hebben, zeer beperkt is. Onze algemeen bekende geschiedenis begint bij de Rif oorlog van begin vorige eeuw. Alles wat er daar voor geweest is, kun je bestempelen als ''the dark ages''.

De gevoeligheid heeft te maken met de plaats die het Tarifiyt inneemt binnen de Amazigh-taalfamilie en hoe dat zich relateert tot de tribale herkomst van de Irifiyen. Ik denk dat de Oost-West dialectgrens tussen Zenata en non-Zenata Tarifiyt het gevolg zou kunnen zijn van een tribale afscheiding in de Amazigh stammen, die leefden in het land van Arif gedurende de periode van 300-600 na Chr. Deze specifieke tijdspanne (= overgang van Klassieke Oudheid naar Vroege Middeleeuwen) zou wellicht geclassificeerd kunnen worden als "Darkest Age", aangezien ons historisch onwetendheid erover het grootst is.

OK, dus hier kun je dan stellen dat Rif een periode van 'zenatazering'  heeft doorgemaakt. Dat wisten we al, maar wat ik hier uit kan afleiden is dat er een bepaalde cohesie moet zijn geweest om dat zo voor elkaar te krijgen. En aan de andere kant bleven bepaalde stammen toch hun identiteit behouden. En dat later die cohesie minder moet zijn geworden door interne conflicten. Althans dat is wat bij mij opkomt, like in a sense: Ze waren in het proces om de transitie te maken van een tribale naar een meer collectieve samenleving, maar dat ze later toch weer terug vielen in de oude gewoontes. Aan de andere kant kan een soortgelijke proces eerder hebben plaatsgevonden dus verder niet zo echt bijzonder op zich.

Ik weet niet precies wat jij verstaat onder "Zenatazering", dat moet je ff toelichten, maar ik gebruik de term Zenata hier in een uitsluitend taalkundige context: als behorende tot een specifieke taalgroep binnen de Amazgh-taalfamilie. Ik ben me ervan bewust dat Zenata ook de benaming is van een historische stammenconfederatie, maar dat staat hier los van elkaar. Van oudsher grenzen de stammen van de Zenata namelijk ten Oosten van het land van Arif. De Oost-West dialectgrens loopt, zoals af te leiden is van de kaart, van Ait Gmil, Targuist tot aan Ait 3ammart, in het Westen van het land van Arif. De Oost-West dialectgrens (oftewel Zenata Tarifiyt vs. non-Zenata Tarifiyt) kan dus geografisch gezien moeilijk verklaard worden adhv. de historische Zenata stammenconfederatie.

In welke tribale context kan de Oost-West dialectgrens dan wel verklaard worden? De dichtstbijzijnde tribale grens, is die tussen de historische stammenconfederaties van de Branis en Nefza, wat later ongeveer de territoriale grens zou vormen tussen Jbela en Arif. In dit kader is het daarom gepaster om niet van "Zenatazering" te spreken, maar van "Nefzalisatie" (en in het verlengde hiervan "Laguatanisering" of "Botrisering") van de Amazigh stammen in het land van Arif ten Oosten van de Oost-West dialectgrens en een "Senhajalisatie" (en in het verlengde hiervan "Himyarisering" of "Branisering") ten Westen hiervan.

[Botermes]

De gevoeligheid heeft te maken met de plaats die het Tarifiyt inneemt binnen de Amazigh-taalfamilie en hoe dat zich relateert tot de tribale herkomst van de Irifiyen. Ik denk dat de Oost-West dialectgrens tussen Zenata en non-Zenata Tarifiyt het gevolg zou kunnen zijn van een tribale afscheiding in de Amazigh stammen, die leefden in het land van Arif gedurende de periode van 300-600 na Chr. Deze specifieke tijdspanne (= overgang van Klassieke Oudheid naar Vroege Middeleeuwen) zou wellicht geclassificeerd kunnen worden als "Darkest Age", aangezien ons historisch onwetendheid erover het grootst is.

In het boek van Coon wordt er gerefereerd naar een periode waarin de Sanjaha en Gomara naar het noorden waren getrokken om er een oorlog uit te vechten, die uiteindelijk tot een overwinning van de Senjaha leidde. Is dat die periode 300-600AD waar je het over hebt. Zo ja, welke bronnen heeft hij daar dan voor gebruikt. Misschien dat je dat weet. Ik weet dat je geen hoge pet hebt van Coon's werk, maar voor mij is dit een van de weinige boeken over de geschiedenis van Arif dat ik gelezen heb.

Ik weet niet precies wat jij verstaat onder "Zenatazering", dat moet je ff toelichten, maar ik gebruik de term Zenata hier in een uitsluitend taalkundige context: als behorende tot een specifieke taalgroep binnen de Amazgh-taalfamilie. Ik ben me ervan bewust dat Zenata ook de benaming is van een historische stammenconfederatie, maar dat staat hier los van elkaar. Van oudsher grenzen de stammen van de Zenata namelijk ten Oosten van het land van Arif. De Oost-West dialectgrens loopt, zoals af te leiden is van de kaart, van Ait Gmil, Targuist tot aan Ait 3ammart, in het Westen van het land van Arif. De Oost-West dialectgrens (oftewel Zenata Tarifiyt vs. non-Zenata Tarifiyt) kan dus geografisch gezien moeilijk verklaard worden adhv. de historische Zenata stammenconfederatie.

In welke tribale context kan de Oost-West dialectgrens dan wel verklaard worden? De dichtstbijzijnde tribale grens, is die tussen de historische stammenconfederaties van de Branis en Nefza, wat later ongeveer de territoriale grens zou vormen tussen Jbela en Arif. In dit kader is het daarom gepaster om niet van "Zenatazering" te spreken, maar van "Nefzalisatie" (en in het verlengde hiervan "Laguatanisering" of "Botrisering") van de Amazigh stammen in het land van Arif ten Oosten van de Oost-West dialectgrens en een "Senhajalisatie" (en in het verlengde hiervan "Himyarisering" of "Branisering") ten Westen hiervan.

OK tqadixc! Tegenwoordig zal er weinig tot niets over zijn van dat Senjaha Tarifit (presumed dead?). Het is ook een beetje raar, Coon sprak ook van een apparte (arabofone) Senjaha tak. En dan denk ik van, hèh hoe kan dat nou? Het is gewoon een feit dat  het Tarifit zich veel verder uitstreek dan nu. Het is zeker met de tijd mee teruggedrongen. Alleen omgeving Nador en Alhoceima wordt er nog Tarifit gesproken. Berkane gone, Taza gone, Targuist zo goed als gone. Ik heb eens een keer op een Spaanse landkaart gezien dat het Catalaans zich helemaal uitstreek tot en met Valencia en Alicante. Voor de Moorse overheersing, dacht ik.


De grens waar ik eigenlijk op doelde was die van de Nekor rivier. De reden van die dialectblokken waar je het een keer eerder over had. Wat weet je daar over?

[buɛluz]

In het boek van Coon wordt er gerefereerd naar een periode waarin de Sanjaha en Gomara naar het noorden waren getrokken om er een oorlog uit te vechten, die uiteindelijk tot een overwinning van de Senjaha leidde. Is dat die periode 300-600AD waar je het over hebt. Zo ja, welke bronnen heeft hij daar dan voor gebruikt.
Misschien dat je dat weet.

Ja, het zou dezelfde periode kunnen zijn. Coon schrijft zelf dat het conflict "took place in pre-Islamic times, according to the descendants of the main participants, or in very early times, according to Riffians who will not admit that Islam has not always existed."

Ik weet dat je geen hoge pet hebt van Coon's werk, maar voor mij is dit een van de weinige boeken over de geschiedenis van Arif dat ik gelezen heb.

Coon's boek is vooral waardevol voor antropologische doeleinden. Ben je echter meer geïnteresseerd in geschiedenis of linguïstiek van het land van Arif, kun je beter op zoek gaan naar andere boeken.

OK tqadixc! Tegenwoordig zal er weinig tot niets over zijn van dat Senjaha Tarifit (presumed dead?).

Still alive: volgens laatste schattingen zijn er ongeveer 50.000-70.000 sprekers van het Tasenhajit.

Het is ook een beetje raar, Coon sprak ook van een apparte (arabofone) Senjaha tak. En dan denk ik van, hèh hoe kan dat nou?

Wat is hier raar aan? Coon verwijst hierbij naar een specifieke groep van de Sanhaja, die leefden in het stroomgebied van de rivier WRGHA. De naam van deze rivier (= AGHZAR WRGHA > GOUDEN RIVIER?) lijkt overigens een cognaat te zijn van AZGHAR-n-UWRIGH (= LAAGVLAKTE v. GOUD).

De grens waar ik eigenlijk op doelde was die van de Nekor rivier. De reden van die dialectblokken waar je het een keer eerder over had. Wat weet je daar over?

Het stroomgebied van Nekor valt ongeveer samen met de grens tussen 3 dialectblokken binnen het Tarifiyt:

Aan de kust is er aan de ene kant dialectgroep van Ait Waryagher, Ibeqqoyen, Ait Yetuft, terwijl aan andere kant de groep bestaat uit Ait Temsaman, Ait Tuzin, Ait S3aid, Tafersit, Ait 3uric. Deze dialectgroep lijkt overeen te komen met het leefgebied van de Middeleeuwse superstam Ait Yasliten. Helemaal landinwaarts scheidt de rivier ook de dialectgroep van Igznayen.

[buɛluz]

Ik heb de legende zoals die overgeleverd is door Coon van de strijd tussen de Senahaja en Ghomara vergeleken met het werk van Tahiri. En er zijn inderdaad historische elementen aan te wijzen, die te herleiden zijn naar de periode van 300-600 na Chr. Dit is de periode van de overgang van de Klassieke Oudheid naar de Vroege Middeleeuwen. De legende kan opgevat worden als een onstaansgeschiedenis van de Amazigh-stammen die leefden in het land dat eerst Muritanya werd genoemd, maar later Maghreb al-Aqsa was gaan heten.

Om te beginnen met de "Swassa"-connectie in het land van de Ghomara en Senhaja. Volgens Coon zouden de Ghomara en de Senhaja niet de oorspronkelijke bewoners zijn van hun leefgebied. Hij impliceert hierbij dat de oorspronkelijke bewoners "Swassa" oftewel Issousiyen waren, die in het geval van de Ghomara door een mysterieuze zeven-jaren muggenplaag verdreven zouden zijn. Het punt waar Coon klaarblijkelijk moeite mee heeft is waar die oorspronkelijke "Swassa" zijn gebleven en nog belangrijker hoe weet men dat deze oorspronkelijke bewoners "Swassa" waren?:

The disappearance of the Suwasa seems to be a convenient excuse for the disposal of unvaunted ancestors. If none of them were alive at the time the Ghomaran and Senhajan ancestors came, and the countries were both uninhabited, how did they know that the people, of whom they presumably found traces, had been Suwasa? Or how did they know the history of the seven bad years? Ask a Ghomaran or Senhajan greybeard these questions and he will look embarassed and change the conversation. The very look suggests his knowledge or suspicion that the natives were absorbed by the newcomers.

Zie je hoe Coon op basis van argument van de onwetendheid ("how did they know that the people had been Suwasa?" en "how did they know the history of the seven bad years?") al te voorbarig concludeert dat de oorspronkelijke "Swassa" geabsorbeerd moet zijn door de relatieve nieuwkomers van de Ghomara en Senhaja. Die volgens hem beiden oorspronkelijk kwamen uit "Segguia el Hamara" = "Red Irrigation Ditch"  = TARGA TAZEGWAGHT, oftewel rivier in het woestijngebied ten Zuiden van Muritanya.

Hierbij valt op te merken dat volgens Coon zowel de Senhaja als de Ghomara deze zuiderlijke point-of-origin gemeen hebben en dat als gevolg van een noordelijke trek de oorspronkelijke bevolking = "Swassa" hebben verdreven / geabsorbeerd. Als we het werk van Tahiri erop na slaan dan blijken de zaken iets anders te liggen. Tahiri schetst een beeld van Muritanya anno 300-600 na Chr. waarbij de Ghomara aan het einde van die periode een aparte tak vormde binnen de Masmuda-stammenconfederatie. Deze stammenbond met de afstammingslijn van Masmud b. Bernus b. Ber strekte zich uit van Tanja in het Noorden, langs de gehele Atlantische kustlijn t/m het woestijngebied in het Zuiden van Muritanya en verenigde alle Amazigh stammen, die hier leefden. Het leefgebied van alle Imasmuden werd grofweg verdeeld in 4 afzonderlijke regio's van Noord naar Zuid:



- het land van Sada > Tanja + "Qambaniyat Tanja" = Rkempo van Tanja > land van Ghomara
- het land van Tamesna > Sus al-3adna = Nabije Sus = SUS i-UDSEN> centrum van latere Burghwata-staat
- het land van Massa > Sus al-Aqsa = Verre Sus = SUS i-GWJEN > periferie-gebied van latere Burghwata-staat
- de bergen van Adern > bergketen vernoemd naar "Eikelboom" > Hoge Atlas, met eraan grenzend de Sahara-woestijn

De Ghomara zouden in de periode 680-712 na Chr. geheerst worden door koning Yulyan vanuit diens troonzetel in Sebta. Dit historisch gegeven plaatst de Ghomara in een uiterst Noord-Westelijke positie en tevens als onderdanen opgenomen in de gevestigde (Byzantijnse?) machtsstructuren van het land van Sada. Waren de Ghomara de enige onderdanen van koning Yulyan? Hoogstwaarschijnlijk niet: Yulyan heerste ook over Imazighen, die zich in pre-islamitische tijden gevestigd hadden aan de overkant van de Zeestraat > Tarif b. Cem3un (stamvader van de latere Burghwata-dynastie = was geboren nabij rivier Barbate op het Iberisch schiereiland). Verder was er ook een andere tak van de Masmuda in de directe omgeving van Tanja > al-Qasr Sada = al-Qasr al-Masmuda = Ksar es-Seghir = "Kleine Kasteel" = TAGHREMT TAMZIANT, vroeger ookwel typerend "Het Eerste Kasteel" genoemd gelegen aan Dehar Aseqfan, die hun afstamming traceerden tot Saad b. Masmud. De Ghomara daarentegen traceerden hun afstamming via de patrilineaire afstammingslijn van Ghomar b. Mustaf b. Malil b. Masmud. Hier zien we dus 2 Masmuda afstammingslijnen, waarbij die van de Ghomara-Masmuda jonger lijkt te zijn dan die van de Sada-Masmuda. Dit kan een aanwijzing zijn voor een latere vestiging van de Ghomara in het achterland van Tanja, zoals de legende veronderstelt.

Of wat wellicht een logischere verklaring is: het kan een aanwijzing zijn voor een latere afscheiding van de Ghomara tov. de rest van de Masmuda uit de Tanja-Sebta regio. De Ghomara, die als onderdeel van de Sada-Masmuda uitgroeide tot een eigen stammenconfederatie met een eigen stamgebied > Bilad Ghomara > Middelandse Zeekust vanaf Sebta tot Taghassa. Hierbij lijkt het mij waarschijnlijker dat de Ghomara dus geen trek naar het Noorden gemaakt, zoals de legende veronderstelt, maar eerder vanuit de Noordelijke omgeving van Tanja-Sebta > land van Sada >  kerngebied van Sada-Masmuda een Zuid-Oostelijk trek hebben gemaakt. Hierbij kwamen de Ghomara dus dichter te zitten op hun Zuiderburen = de Imasmuden van Sus al-3adna. Dit zou gedeeltelijk kunnen verklaren waarom de legende de herkomst van de Ghomara in verband brengt met de verdwijning van de "Swassa" = inwoners van Sus al 3adna.

[Botermes]

Ten eerste wil ik je erg bedanken voor de inspanningen die je hebt verricht. Mag er nu geconcludeerd worden dat er helemaal geen oorlog geweest is tussen Ghomara en Senjaha? Wat schrijft Tahiri daar bijvoorbeeld over?

Wij kennen de legende waar je het eerder over hebt gehad ook, alleen in een iets andere versie, nl geen muggenplaag maar een 7 jaar durende periode van mist.

Ik denk dat de benaming 'swassa' of 'isusiyen' een substituut term is voor iets dat ze niet juist kunnen aanduiden. Eigenlijk wordt er niet specifiek 'Isusiyen' bedoeld maar meer iets als 'andere Imazighen'.

Aith Wayigher lijken soms wel iets wat je  'klein Tamazgha' zou kunnen noemen.  Er zijn subdivisies zoals 'Ighmaren' waarmee je redelijkerwijs een Ghomara link zou kunnen leggen. Er is zelfs een Aith S3id waar enkele van mijn beste jeugdvrienden afkomstig zijn. Voor een bepaald stuk van Temsamane werd er bij ons altijd gerefereerd als 'raqbayr' wat je ' Kabylië' zou kunnen noemen, al kan de context niets meer zijn dan dat er gewoon de Arabische betekenis mee bedoeld wordt. Daar valt dus over te twisten.  Wij wonen precies op de grens met Temsamane en naast dat we familiebanden met ze hebben konden we ook altijd het onderscheid maken tussen de verschillende subdivisies van Temsamane waaronder dus: 'Raqbayr'.

Trouwens, het werk van Tahiri is dus alleen vertaald in het Frans, is het niet? Ik kan met academisch Engels redelijk uit de voeten, maar Frans bezorgt mij een hoofdpijn. Vooral als ik dat vertaal op google translator is het echt niet om aan te zien. De vorige keer had ik dat gedaan met dat stuk dat Chatt had geplaatst van een francofone columniste van N-Afrikaanse origine, ten tijde van Charlie Hebdo. Het is gewoon heel klote om iets van een translator te lezen. De stap van Engels naar Frans is eigenlijk niet zo heel groot, toch?